De Afrikaanse Varkenspest (AVP): een recente update

Op het ministerie van LNV heeft op 6 februari een crisisoefening plaats gevonden waar ook de provincies en een aantal sectorpartijen bij waren betrokken. De taskforce ‘Roadmap AVP’, die in juni 2019 is opgericht, heeft de afgelopen maanden bijeenkomsten gehad en heeft de roadmap ‘Preventie introductie AVP’ met daarin een aantal aanbevelingen vrijwel afgerond. Naar verwachting wordt deze in maart gepubliceerd.

Vrijwillige hygiënemaatregelen Afrikaanse Varkenspest (AVP)
In Nederland zijn belanghebbenden uit diverse sectoren zeer beducht op introductie en bewust van de risico’s en het blijft, belangrijk dat iedereen passende maatregelen neemt om introductie van de ziekte te voorkomen. Het risico van verspreiding, vooral door menselijk handelen, blijft onverminderd aanwezig. Daarmee blijft het devies introductie te voorkómen door geen etensresten (varkensproducten) in de natuur achter te laten of door te voorkomen dat deze bij gehouden varkens terecht komen. Daarnaast is het nemen van goede hygiënemaatregelen cruciaal. Iedereen die de kans loopt met besmet materiaal in aanraking te komen, moet dergelijke maatregelen nemen.

• Diervoederbedrijven worden opgeroepen om bij bedrijfsbezoeken/voerlevering bij varkensbedrijven in AVP risicogebied én in Nederland: extra aandacht te besteden aan persoonlijke hygiëne, bedrijfskleding en schoeisel. 
  • De chauffeur komt niet in de stal.
  • De gebruikte hulpmiddelen (onder andere stofzak) achterlaten op het bedrijf. De veehouder draagt zorg voor een geschikte locatie.
  • Bij gesloten hek, dit na vertrek weer sluiten.
  • De instructies en opmerkingen op de afleverbon dienen nauwgezet gevolgd te worden.
  • Zorg voor een optisch schone auto.
• Indien aanwezig, bedrijfseigen bulkslang gebruiken. Als er geen bedrijfseigen bulkslang aanwezig is, reinig en ontsmet de slang dan na levering op het afleveradres.
• Hygiënemaatregelen België: aansluiten op de maatregelen die Belgian Feed Association (BFA) communiceert. 
• Hygiënemaatregelen overige risicolanden: ook hier wordt voorgesteld om de lokale adviezen te volgen.

De verspreiding van AVP in Europa
Met de uitbraak in Griekenland is de lijst met besmette lidstaten van de Europese Unie uitgebreid. In een aantal andere lidstaten loopt het aantal besmettingen nog altijd op. In Polen is de ziekte overgebracht naar wilde zwijnen in het westen van het land. Tijdens de bijeenkomsten van het Scopaff (Standing Committee on Plants, Animals, Food and Feed) in januari en februari hebben de lidstaten een overzicht gegeven die te vinden zijn op de website van de Europese Commissie (EC).

Griekenland: op 5 februari jl. heeft de overheid gemeld dat er een uitbraak was van AVP op een kleinschalige houderij in het noorden van het land. Kadavers zijn onderzocht op de veterinaire faculteit in Thessaloniki. De bron van de infectie heeft de competente autoriteit nog niet kunnen vaststellen. 
Slowakije: dit land heeft op 25 juli 2019 een besmetting bij gehouden varkens gemeld. Sinds augustus 2019 zijn er geen uitbraken bij gehouden varkens meer aangetoond. In totaal zijn nu 11 uitbraken gemeld in een gebied met een straal van 15-20 km. Er zijn alleen kleinschalige houderijen besmet geraakt. In totaal zijn 55 locaties geruimd. In december zijn de beperkende maatregelen in de beperkingsgebieden, conform Richtlijn 2002/60, weer opgeheven. 
Wel zijn er sinds die tijd nog besmette wilde zwijnen gevonden. Op 17 januari jl. is nog een besmet zwijn gevonden. De teller staat nu (12 februari 2020) op 45. De besmettingen hebben zich tot nu alleen voorgedaan in het zuidoosten van het land. Daarnaast heeft de overheid een nieuw buffergebied ingesteld, op de grens met Polen. Ze hebben een eradicatieprogramma voor AVP bij wilde zwijnen opgesteld en in februari voorgelegd aan de EC en het Scopaff. Dit plan volgt de EU strategie. 
België: het aantal besmettingen bij wilde zwijnen is niet opgelopen. Het laatste besmette geval is gevonden op 11 augustus. Sinds die tijd zijn er nog wel wat resten van besmette zwijnen gevonden, waarvan eentje in januari dit jaar. Die waren echter al geruime tijd dood en goeddeels vergaan. Het aantal dat België heeft gerapporteerd in januari dit jaar is 831. De overheid gaat nu uit van de laatste besmetting in augustus als meetpunt voor het te zijner tijd weer vrij verklaren van het land. 
Polen: in 2019 zijn er 48 uitbraken geweest. De laatste uitbraak is gedateerd op 11 oktober jl. In 2019 zijn 2447 besmette wilde zwijnen gevonden. In 2020 tot nu toe 637. In december is de ziekte in een nieuw gebied aangetroffen, 300 km ten westen van de al langer besmette regio’s. De eerste besmetting was op 40 km van de Duitse grens, de laatste vondst was op 12 km van de grens met Duitsland. In totaal zijn daar 186 besmette dieren aangetroffen. Ook in de oostelijker gelegen gebieden vinden nog besmettingen plaats en breidt de besmette zone langzaam uit. In totaal zijn 217.976 zwijnen onderzocht. De situatie in de wilde zwijnen is niet onder controle. 
Duitsland: met de Duitse overheden zijn vele bijeenkomsten geweest waaronder een taskforce meeting in januari dit jaar. Met Slowakije is een conferentie gehouden. Ook is er een missie geweest van de EC, in februari jl.
Roemenië: ook hier is de ziekte nog niet onder controle. Sinds januari dit jaar zijn 133 uitbraken geweest en 249 besmette wilde zwijnen aangetroffen. 
Estland: geen uitbraken, wel nog 12 besmette zwijnen. 
Letland: in 2019 zijn 430 zwijnen besmet geraakt. Van het totaal aantal besmette dieren in 2019 was 72% serologisch positief; dit betrof uitsluitend geschoten dieren. In 2020 zijn 61 gevallen geweest, waarvan negen dood gevonden. Van de besmette gevallen was 68% serologisch positief, alle geschoten. De laatste uitbraak bij gehouden varkens was, zoals eerder gemeld, in juli. 
Litouwen heeft bij het Scopaff dit jaar geen updates gegeven. Bij het Scopaff van november vorig jaar meldde de overheid dat in totaal in 2019 19 uitbraken zijn geweest. Het aantal besmette wilde zwijnen in 2019 was toen 64. Volgens een overzicht van de EC was het aantal besmettingen bij wilde zwijnen in 2020 49.
Hongarije: op dit moment is alleen de wilde zwijnenpopulatie besmet. In totaal zijn nu 3.402 besmette wilde zwijnen gemeld; in 2020 521. Er zijn nu twee besmette regio’s, in het noorden en in het zuidoosten. De overheid heeft hekken, waaronder ook elektrische, geplaatst en nieuwe ‘vangkooien/vallen’ geplaatst. De EC heeft een missie uitgevoerd om de overheid te helpen bij het beheer van wilde zwijnen met als doel ook een grotere betrokkenheid van jagers te krijgen. De EC heeft aanbevolen de informatie aan het publiek en de communicatie met jagers voor te zetten. 
Bulgarije: in 2019 zijn 44 uitbraken bij gehouden varkens gemeld en 218 besmette wilde zwijnen gerapporteerd. In 2020 waren dat respectievelijk 9 locaties, waarvan 2 in ‘industriële’ bedrijven, en 196 zwijnen. De ziekte is over het grootste deel van het land verspreid.
Sardinië: ook nog altijd niet gevrijwaard van infecties. Ook hier zijn nog besmettingen geweest. 

Figuur 1: aantal AVP besmettingen in de EU in 2020
Bron: Europese Commissie februari 2020

Naast besmettingen in lidstaten van de Europese Unie zijn ook enkele andere Europese landen besmet, maar zijn er geen nieuwe landen bijgekomen. De ziekte zit nu in Servië, Moldavië, Rusland en  Oekraïne. De situatie in Belarus is niet bekend.

De verspreiding van AVP in Azië
In Azië is de ziekte ook verder verspreid: Indonesië is als laatste getroffen. Op de lijst besmette landen staan nu Mongolië, China, Vietnam en Cambodja, de Filipijnen, Laos, Taiwan, Noord Korea, Zuid Korea, Oost Timor en Indonesië. 

Figuur 2: aantal AVP besmettingen in Azië in 2020
Bron: FAO 2020

Nederland
De situatie in de wereld is verontrustend, en vooral de verspreiding in Polen is een ernstige ontwikkeling. Duitsland en Polen hebben geregeld overleg en Duitsland wil een hek plaatsen op de grens met Polen. 

De kans dat de ziekte in Nederland komt is niet gewijzigd sinds oktober vorig jaar en ook niet direct door de situatie in Polen. Zoals vaker aangegeven zal een introductie in Nederland zeer waarschijnlijk het gevolg zijn van menselijk handelen en niet van de migratie van besmette wilde zwijnen. Echter, door de spreiding in de wilde zwijnen nemen de risico’s wel steeds toe. 

De boodschap blijft onverminderd dat het van het grootste belang is dat iedereen alert blijft en voorkómt dat er (varkensvlees)producten die mogelijkerwijs AVP virus bevatten in de natuur of bij gehouden varkens terecht komen. Varkenshouders en transporteurs en hun medewerkers, erfbetreders, jagers, andere belanghebbenden en overheden in EU-lidstaten zullen zich blijvend moeten inzetten om introductie van de ziekte te voorkomen. De EC wijst hier ook keer op keer op. 

Op 12 februari is een kadaver van een wild zwijn aangetroffen op het strand bij Noordwijk. Op dit dier is sectie verricht. Het vertoonde geen verschijnselen van varkenspest. Er zijn monsters genomen die verder in het laboratorium zijn onderzocht op de aanwezigheid van klassieke en Afrikaanse Varkenspestvirus. Noch KVP noch AVP virus is aangetoond. Waar het dier te water is geraakt is niet bekend. De andere twee karkassen die daar min of meer dezelfde tijd zijn gevonden waren al in verregaande staat van ontbinding en zijn vernietigd. 

Taskforce Roadmap Afrikaanse varkenspest
Zoals eerder gemeld is een taskforce opgericht met daarin de vier belangrijkste provincies met wilde zwijnen, de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV), een aantal vertegenwoordigers van natuurorganisaties en het ministerie LNV. De taskforce heeft een roadmap ‘preventie introductie AVP’ opgesteld die vrijwel is afgerond. Naar verwachting wordt de roadmap in maart gepresenteerd. In de roadmap staan acties en aanbevelingen die gericht zijn op het zo veel mogelijk (nog verder) verkleinen van de kans van introductie van AVP in gehouden varkens en bij wilde zwijnen. 

Simulatieoefening
Op 6 februari heeft op het ministerie van LNV een crisisoefening plaats gevonden met als onderwerp een besmetting met AVP bij wilde zwijnen in de provincie Noord Brabant. Het belangrijkste doel was het oefenen van de gemaakte afspraken en crisisstructuur met provincies en Rijk naar aanleiding van de dreiging van AVP in het najaar van 2018. Een ander belangrijk doel was inzicht te krijgen in de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de diverse partijen. Vanuit de provincie hebben twee gedeputeerden deelgenomen aan het bestuurlijke afstemmingsoverleg (normaliter DBT genaamd) en verder was er ambtelijke ondersteuning aanwezig en waren er vertegenwoordigers van faunabeheereenheden, van POV en Vee en Logistiek NL betrokken. Een zogenaamde responscel speelde de buitenwereld door gedurende de dag via ‘injects’ fictief tegenspel te bieden. De samenwerking is volgens LNV goed verlopen en het eerste beeld is dat het een nuttige oefening was. Bureau Berenschot, dat de dag heeft voorbereid en begeleid, zal een evaluatierapport opstellen. De aanbevelingen zal LNV, waar nodig, verwerken in de draaiboeken en afspraken met de provincies.

Overleg 
Bij de reguliere bijeenkomsten van Chief Veterinary Officers (CVO) en Scopaff staat AVP vrijwel altijd op de agenda. Daar worden onder andere de maatregelen besproken, evenals de EU strategie voor controle en preventie van AVP bij wilde zwijnen. In mei staat weer een bijeenkomst van de standing group of experts van GF TAD gepland waar aan LNV zal deelnemen. 

Samengevat
Het blijft eenzelfde boodschap als in november dit jaar: AVP is in de Europa en Azië niet onder controle en zal ook niet snel onder controle zijn. Het risico van verspreiding, vooral door menselijk handelen, blijft onverminderd aanwezig. Belangrijk blijft dat alle belanghebbende passende maatregelen nemen, en dat elke organisatie de achterban goed informeert over risico’s en welke maatregelen zij kunnen nemen. 

Hygiëne is en blijft het belangrijkste daarbij. Iedereen die de kans loopt met besmet materiaal in aanraking te komen moet dergelijke maatregelen nemen. Dit geldt vooral voor varkenshouders en transporteurs en hun medewerkers, erfbetreders, dierenartsen, leger en jagers. Ook belangrijk blijft, voor zover mogelijk, te waken dat niemand etensresten (varkensvleesproducten) in de natuur achterlaat of deze aan gehouden varkens voert, al dan niet bewust. Alleen varen op kaarten van de Europese Commissie waar de besmette regio’s zijn is niet genoeg: de ontwikkeling in Polen laat zien dat dat van de ene op de andere dag kan veranderen. Het vraagt dus een voortdurende inspanning van alle betrokken partijen. 

Eventuele verdenkingen van AVP dienen zo snel mogelijk te worden gemeld via de NVWA (045-546 3188). Bij verschijnselen van ziekte bij varkens dient de aanwezigheid van de ziekte te worden uitgesloten. Mocht een dierenarts AVP niet kunnen uitsluiten dan bestaat de mogelijkheid om monsters in te sturen.

Wilt u Ardol en zijn producten beter leren kennen? klik dan hier!